Ο Αρχιτέκτονάς μου [4/5] / Τσακισμένα Λουλούδια [3/5]

Η απουσία του father figure μέσα από δύο εντελώς διαφορετικές οπτικές γωνίες, fiction ή μη. Φοβερό το timing εξόδου αυτών των δύο ταινιών! Συντριπτική και η σύγκριση, καθώς η πραγματικότητα είναι εκείνη που στο τέλος νικά. Στο σινεμά; Αναπάντεχο, πιστεύω...

«Ο Αρχιτέκτονάς μου» του Ναθάνιελ Καν δεν είναι άλλος από τον πατέρα του, Λούις, μια από τις σημαντικότερες μορφές στην αρχιτεκτονική του 20ου αιώνα. Στην ουσία, όμως, ένας άνθρωπος που ο Ναθάνιελ ελάχιστες φορές είδε στη ζωή του. Ο Λούις Καν διατηρούσε τρεις ξεχωριστές ζωές, ως νόμιμος σύζυγος και πατέρας μιας κόρης, αλλά και ως πατέρας δύο νόθων παιδιών τα οποία μεν αναγνώρισε, όμως ποτέ δεν ανέλαβε ως κηδεμόνας, μέχρι το θάνατό του. 25 χρόνια αργότερα, ο Ναθάνιελ ξεκινά με μια κάμερα αυτό το ταξίδι αναζήτησης και γνωριμίας με ένα σύμβολο που έτυχε να είναι ο... απών πατέρας του. Μοναδικοί συνοδοιπόροι, οι ελάχιστοι εν ζωή συνεργάτες του Λούις Καν και τα επίσης λιγοστά κτίρια που αποδεικνύουν τη μεγαλοφυΐα του.

Σε προσωπικό επίπεδο, το μυστήριο δε λύνεται ποτέ. Ο Ναθάνιελ θα συναντά παντού το πνεύμα ενός μοναχικού ανθρώπου που σχεδίαζε κτίσματα με αναφορές στα αρχαία ερείπια των ελληνορωμαϊκών πολιτισμών. Για σχεδόν δύο δεκαετίες δημιουργικού βίου, αυτό ήταν το όραμά του. Τεράστια οικοδομήματα που από μακριά φαντάζουν ακατοίκητα, παγερά, απόκοσμα. Αρχικά, η επαφή μας με τον κόσμο του Λούις Καν είναι παγερά αδιάφορη. Δεν δείχνουμε κανέναν οίκτο προς το πρόσωπό του. Σταδιακά, όμως, ο Ναθάνιελ, ο τρόπος που μας αφηγείται το ταξίδι του και η ματιά του πάνω σε μάζες τσιμέντου διοχετεύουν στο μυαλό έναν μάταιο υπαρξισμό που ενίοτε γυρνάει μπούμερανγκ και προς το μέρος του πατέρα αλλά και του υιού! Ο μεν υπήρξε ένας νάρκισσος του μεταμοντέρνου που απέτυχε πλήρως σαν άνθρωπος, ο δε παρέμεινε παγιδευμένος σε έναν τόπο δίχως ρίζες και κουλτούρα, άπιαστο όσο το όνειρο της μάνας του ν’ ανοίξει μια μέρα την πόρτα του σπιτιού τους ο Λούις και να ζήσει το υπόλοιπο του βίου του κοντά τους, σαν οικογένεια.

Στο δεύτερο μέρος του φιλμ η θλίψη σε φορτίζει. Και για τα δύο πρόσωπα. Σκέφτεσαι τις ευθύνες, τις επιλογές και την κατάληξη πατέρα και γιου. Σκέφτεσαι τη μοναξιά πριν και μετά από το θάνατο του Λούις. Συνειδητοποιείς το χαμένο χρόνο ή τη χαμένη ζωή του Ναθάνιελ, τις χαμένες απόπειρές του να προσεγγίσει τον άνθρωπο που τον έφερε σε τούτο τον κόσμο. Λυπάσαι. Γιατί είναι σα να κουτουλάει το κεφάλι του σε μια μάζα από τσιμέντο που του φράζει το δρόμο προς την αληθινή ζωή. Του το έκανε αυτό για όλη του τη ζωή. Κι αυτή η μάζα του ρίχνει ένα μπόι ίσαμε το Θεό τον ίδιο. Πατέρας ή Θεός, το μυστήριο δε λύνεται. Αλλά είναι καλύτερα ορατό ύστερα από τα δάκρυα που κυλάνε στα μάτια μας...

My Architect [2003] / για την Athens Voice

Αν δε θέλετε να σας τσακίσει η πραγματικότητα ενός ντοκιμαντέρ, ο Τζιμ Τζάρμους προσφέρει άλλου τύπου δυσλειτουργικά μαθήματα πατρότητας με τα «Τσακισμένα Λουλούδια», μια χιουμοριστική αντανάκλαση των ερωτημάτων που βασανίζουν τον Ναθάνιελ Καν. Ο Μπιλ Μάρεϊ υποδύεται με την ολότελα δική του άνεση τον Ντον, έναν βαρεμένο εισοδηματία που έχει βάλει τη ζωή του στο pause και δε ξεκουνιέται από τον καναπέ του μέχρι τη στιγμή που ο ταχυδρόμος του αφήνει στην πόρτα δακτυλογραφημένο σε ροζ χαρτί εξομολογητικό γράμμα το οποίο του ανακοινώνει για πρώτη φορά πως είναι πατέρας! Με τη βοήθεια ενός γείτονα εθισμένου στο Internet και τις ντετεκτιβίστικες ιστορίες, ο Ντον θα πάρει τα... States για να συναντήσει τέσσερις πρώην ερωμένες του, ελπίζοντας ν’ ανακαλύψει σε μια από αυτές τη μάνα του 19χρονου σήμερα γιου του.

Είναι ειρωνικό, έτσι; Αλλά από μόνη της τούτη η ταινία δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ικανοποιητικό, σχεδόν διασκεδαστικό φιλμάκι του Τζάρμους, ενός σκηνοθέτη μετρίων δυνατοτήτων που ποτέ δεν έπεισε για κάτι πιο ουσιαστικό ως δημιουργός. Γι’ αυτό και ποτέ δεν ξεπέρασε την πιο γνήσια στιγμή έκφρασης των μοτίβων και μονομανιών του, το «Stranger than Paradise». Οι προθέσεις για κάτι μεγαλύτερο υπάρχουν στα «Τσακισμένα Λουλούδια». Υπάρχει, όμως, μια ευχή και κατάρα μαζί για την ψυχή του φιλμ: η παρουσία του Μπιλ Μάρεϊ. Οι σιωπές, τα βλέμματα, η άκαμπτη βαρεμάρα, όλο του το είναι παγιδεύει τα κάδρα του Τζάρμους και καταδυναστεύει την οθόνη με μια στάση cool μηδενισμού, έτοιμου να εκραγεί βίαια, να πλαντάξει δραματικά ή... να σηκωθεί από μια καρέκλα, να σου γυρίσει την πλάτη και ν’ αλλάξει δωμάτιο κλείνοντας την πόρτα! Τα τελευταία χρόνια ο Μάρεϊ επαναλαμβάνει αυτή τη μούτα παθητικότητας. Και διαρκώς την τελειοποιεί. Ίσως, όταν τα καταφέρει, να μπορέσει να μετατρέψει ολόκληρο τον πλανήτη σε Μπιλ Μάρεϊ! Ίσως αυτό να είναι η απόλυτη έκφραση μιας θεωρίας του χάους. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω. Απλά κολλάω κι εγώ μαζί του. Κι ύστερα χάνομαι. Εκεί είναι που εισπράττει πάλι την ήττα του ο Τζάρμους. Η κενότητα της θλίψης μέσα από μια ματιά του Μάρεϊ στο φακό σου καίει περισσότερο τον εγκέφαλο από 106 λεπτά φιλμ...

Στο τέλος κάτι πάει πάλι να σου πει, περί φιλοσοφικής αναζήτησης και ταύτισης και του ταξιδιού που λέγεται ζωή και... πέρα βρέχει. Αλλά εμένα η παρουσία του Μάρεϊ συνεχίζει να μου λέει κάτι πιο δυνατό, ουσιαστικό: τα περισσότερα πράγματα για σένα, στα χρόνια που κάποια άγνωστη δύναμη σου επιτρέπει να ζήσεις, θα τα μάθεις από μόνος σου. Σόλο. Στης μοναξιάς σου την παρέα. Ο Μπιλ δείχνει να ξέρει. Άκουσέ τον. Στις σιωπές του.

Broken Flowers [2005] / για την Athens Voice