Η Αιώνια Λιακάδα ενός Καθαρού Μυαλού [3/5]

Ο Τζόελ και η Κλέμενταϊν ήταν ερωτευμένοι. Η μνήμη του Τζόελ έχει γεμίσει data από μια αγάπη που έχει τελειώσει, αλλά δεν έχει σβήσει. Στα γραφεία της Lacuna Inc. θα γραφτεί ο επίλογος. Ο Τζόελ αποφασίζει να σβήσει την Κλέμενταϊν από τον εγκέφαλό του. Η διαδικασία απαιτεί το ξεφόρτωμα κάθε προσωπικού αντικειμένου που συνδέει τη μνήμη σου με το πρώην αγαπημένο σου πρόσωπο. Ύστερα, η τεχνολογία ολοκληρώνει την «εκκαθάριση» στοιχείων, απελευθερώνει χώρο για καινούριες αναμνήσεις, εμπειρίες και πιθανά τραύματα. Σταδιακά μαθαίνουμε πως η Κλέμενταϊν είχε περάσει πρώτη από αυτή την εταιρεία για να διαγράψει την ύπαρξη του Τζόελ. Ναι, η ιστορία αυτή δεν είναι καθόλου ρομαντική...

Τα πάντα είναι έτοιμα. Όχι όμως και ο Τζόελ. Αυτό που ξεκινά σαν εκδίκηση της καρδιάς, καταλήγει σε σημάδια τρυφερότητας και την ανάγκη της μνήμης να κρατήσει τις καλές στιγμές από τη σχέση του με την Κλέμενταϊν. Κατά έναν περίεργο τρόπο και άσχετα από το πως τελειώνει, μια αγάπη κρατά πάντα χώρο δεδομένων μέσα στο μυαλό μας. Αντιδρά, υπολειτουργεί, προκαλεί θυμό ή στερητικά σύνδρομα, ανασκαλίζει το παρελθόν και ενίοτε ρισκάρει την επιθυμία να ξαναζήσει σ’ αυτό, νοητά (άρα και καταστροφικά για τον εγκέφαλο) ή πρακτικά (επίσης καταστροφική κίνηση στην πλειοψηφία των κρουσμάτων). Ναι, ο Τζόελ θέλει να θυμάται την Κλέμενταϊν για πάντα. Και για να κρατήσει αυτή την ανάμνηση πρέπει να βρει τις διόδους προς μυστικές γωνιές του μυαλού και της μνήμης, τόπους και στιγμές της υπόλοιπης ζωής του που θα φυγαδεύσουν ότι καλύτερο θέλει να κρατήσει από εκείνη. Η Κλέμενταϊν μετατρέπεται ξαφνικά σε έναν ιό που παίζει κρυφτούλι με ένα antivirus πρόγραμμα υπολογιστή. Πολλαπλασιάζεται με τη θέληση του Τζόελ, κλωνοποιείται σε άπειρα folders αναμνήσεων και μένει ζωντανή μέσω ενός λαβύρινθου πιθανών εκδοχών της σχέσης τους. Καθώς το επιστημονικό προσωπικό της Lacuna Inc. παλεύει με τις αντιστάσεις του Τζόελ, εμείς παρακολουθούμε τα εγκεφαλικά φιλμάκια που μάλλον οπτικοποιούν αυτό που έζησαν, είχαν ζήσει ή θέλουν να ζήσουν δύο άνθρωποι που αγαπήθηκαν. Κι αυτός είναι μονάχα ένας τρόπος για να εξηγήσει κανείς την πλοκή της «Αιώνιας Λιακάδας». Με λίγη προσπάθεια...

Είναι προφανές ότι δε μιλάμε για μια «νορμάλ» ταινία. Τα πρωτότυπα σενάρια του Τσάρλι Κάουφμαν, άλλωστε, πάντοτε αποτελούν εγγύηση για κάτι νεωτεριστικό και τολμηρό ως γραφή. Με τη διαφορά ότι η αίσθηση του εντυπωσιασμού σιγοσβήνει, πέφτοντας επιπλέον στο βωμό του όσο πιο εκκεντρικό τόσο πιο δημιουργικό. Μετά το «Στο Μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς», την «Ανθρώπινη Φύση» και το «Adaptation», όλη αυτή η σουρεαλιστική υστερία του Κάουφμαν μοιάζει επικίνδυνα με μανιέρα που επαναλαμβάνεται σαν παλιό τρικ ταχυδακτυλουργού. Το «νούμερό» του εξακολουθεί να μας αρέσει, αλλά όταν στην προκειμένη σχετίζεται με ζητήματα καρδιάς τόσο βιωματικά και προσωπικά, αντιδρούμε στον τρόπο προσέγγισης. Γιατί όλοι μας ξέρουμε ότι όταν ερωτευόμαστε δεν υπάρχει καμία δύναμη να υπακούσουμε στη λογική, στις ρεαλιστικές αηδίες που μας θέτει ως προκλήσεις το μυαλό μας. Στην αγάπη παραδίνεσαι με την καρδιά. Ο Κάουφμαν, όμως, επιλέγει και πάλι την παράδοση εγκεφαλικής διδασκαλίας. Όπως και με τον τίτλο, έτσι συμβαίνει και με την ταινία: σου κάνει άλλο κεφάλι! Στο καρδιοχτύπι, όμως;

Άλλη μια αντίθεση. Από... αποτυχημένης προσωπικής πείρας, πάντοτε πίστευα ότι το μυαλό εισέρχεται με τον χωρισμό (εκ του «στερνή μου γνώση» και τα λοιπά γνωστά...) για να καταπολεμήσει με άπειρες εκδοχές πόνου, πικρίας και ταπείνωσης το πρόσωπο που μας φορτώθηκε στο μυαλό για άγνωστο χρονικό διάστημα. Αν μιλάμε για λαβυρινθώδη κατάσταση, συγκρίνετε τον... χαζοβιολισμό του έρωτος με τη σπαζοκεφαλιά των ερωτημάτων που ακολουθούν το τέλος μιας σχέσης (Άξιζε τον κόπο; Έχασα τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου; Μπορεί να πεθάνει από καρκίνο; Να πάω λουλούδια στην κηδεία;). Όλα αυτά μαζί αλλά και μια λανθάνουσα επιθυμία αποδοχής, συγχώρεσης και αγάπης παντοτινής, διότι μαζί με οτιδήποτε vintage ή μεταχειρισμένο πιστεύετε ότι μια βαθιά αγάπη - επένδυση ζωής μπορεί να ζήσει και να αναστηθεί και ν’ αντέξει ως την ώρα... του λάκκου. Είναι λίγο μελό να πιστεύεις σε μια δεύτερη ευκαιρία, ειδικά μετά από ήττες και ταπεινώσεις τόσο έντονες όσο αυτές που παρουσιάζει μέχρι τέλους το φιλμ. Κι εκεί είναι που ο Κάουφμαν χάνει το παιχνίδι, ζητώντας απεγνωσμένα την αίσθηση του happy end. Θα το νιώσετε στο «περίμενε λίγο ακόμη» και πολλοί από εσάς θα πλαντάξετε και στο κλάμα. Γιατί αυτή η αναθεματισμένη η μνήμη σας θα βροντοφωνάξει «déjà vu» στους δακρυϊκούς σας! Κι ύστερα θα καταριέστε εμένα για δυσκοιλιότητα (επαγγελματικό μειονέκτημα) και ένα μάτσο folders καταχωρημένων πρώην που δε λένε να σβήσουν...

Όχι ότι το φιλμ είναι κακό. Απλά, διαφωνώ από καρδιάς με το σενάριο (προσθέστε πλήθος ανολοκλήρωτων β’ ρόλων και μια αβάσταχτη ψυχρότητα προς το κεντρικό ζευγάρι που στοιχίζει στην ταύτιση). Ο Μισέλ Γκοντρί, προσωπικός μου ήρωας ως σκηνοθέτης μουσικών βίντεο, δίνει τις ιδανικές εικόνες μελαγχολίας και ερωτικής τρέλας και είναι ο κερδισμένος της υπόθεσης, δίπλα σε μια επιτέλους ώριμη ερμηνεία του Τζιμ Κάρεϊ. Τι κρίμα που η δομή αυτού του κατασκευάσματος βασίστηκε σε «καθαρά» μυαλά. Γιατί αν πήγαινε λιγάκι παρακάτω, ακόμα εκεί, την αιώνια λιακάδα του θα ατένιζα χαμένος...

Eternal Sunshine of the Spotless Mind [2004] / για την Athens Voice