Undertow: Κύμα Οργής [4/5]

Είναι 29 χρονών, έχει κάνει τρεις ταινίες και σίγουρα θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για το αμερικανικό σινεμά στο μέλλον. Το νέο του κατόρθωμα είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ εκδίκησης που κρατά τις ρίζες του στην αρχαιοελληνική τραγωδία αλλά και τη λογοτεχνία γοτθικού τρόμου, τοποθετημένα όμως σε ένα σκηνικό white trash americana πέρα από συμβατικούς χρόνους. Και που να φτάσουμε και στις σινεφιλικές αναφορές του...

Δυνατό μπάσιμο με εναρκτήρια σεκάνς ανθολογίας. Τζόρτζια. Επαρχιακό σκηνικό που θυμίζει δεκαετία του ’70, αλλά τόσο καθυστερημένα παραδοσιακό που μπορεί και να είναι απομεινάρι σε μια τωρινή εποχή. Ακόμη και η φωτογραφία είναι τόσο προσηλωμένη σ’ εκείνη τη δεκαετία σε βαθμό να δίνει έναν επιπλέον αέρα νεκροφιλίας στο φιλμ. Ένας πιτσιρικάς πετάει πέτρες στο τζάμι της αγαπημένης του. Ο πατέρας της τον κυνηγάει με μια καραμπίνα. Τίτλοι αρχής. Απανωτά freeze frame, πειραματικά επεξεργασμένα με κάθε τρόπο σε βομβαρδίζουν διακόπτοντας τη σκηνή καταδίωξης που επιφυλάσσει και μια μικρή λεπτομέρεια σοκ για το θεατή. Σιγά σιγά μπαίνουμε στον κόσμο του Κρις, που ζει σε ένα άθλιο σπίτι, χαμένο μέσα στο δάσος, με τον ανήλικο αδελφό του και τον πατέρα τους. Γύρω τους η απομόνωση, η απουσία της μάνας και οι ακαθαρσίες των γουρουνιών που τους δίνουν κάτι για να ασχολούνται καθημερινά. Η εφηβεία, λέει, είναι κάτι που ζούμε μονάχα μια φορά, γι’ αυτό και πρέπει να μας μείνει αξέχαστη. Εδώ, όχι με τον καλύτερο τρόπο...

Ο ερχομός του θείου Ντιλ, προφανώς αποφυλακισμένου προσφάτως, αλλάζει τους ρυθμούς και φέρνει στην επιφάνεια μυστικά τραγικά για το είναι όλων τους. Σκοπός του, να ανακαλύψει τα χρυσά νομίσματα του μακαρίτη του πατέρα τους και να φύγει με το μερτικό του. Ο Τζον αρνείται, λέει πως νομίσματα δεν υπάρχουν. Κατά βάθος θέλει να κρατηθεί μακριά από την κατάρα της απληστίας και διαρκώς αφηγείται στα παιδιά του μια ιστορία για αυτά τα νομίσματα που εξαγοράζουν την ασφαλή κάθοδο ή μη στον Άδη. Είναι ο χαμένος θησαυρός που φέρνει διχόνοια και οπλίζει τα χέρια των δύο αντρών ως την απόλυτη έκρηξη οργής. Ο Ντιλ γίνεται αδελφοκτόνος. Αλλά τα παιδιά θα καταφέρουν να διαφύγουν. Παίρνοντας μαζί τα νομίσματα. Και κάνοντας μια διαδρομή μέσα από χαλάσματα ζωών ή επαρχιακών πόλεων που μπορεί κάποτε να έμοιαζαν με οράματα ευημερίας, αλλά τώρα δείχνουν απλά και μόνο το άσχημο πρόσωπο της πραγματικότητας και μια θλίψη που σαν πέπλο γερνάει τα πάντα αδυσώπητα.

Δεν το έγραψαν οι αδελφοί Γκριμ, ούτε οι σχέσεις αίματος αυτής της οικογένειας είναι το καρμπόν του δράματος όπως το δίδασκαν εδώ από την αρχαιότητα. Ο Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν έχει πάνω απ’ όλα κινηματογραφικές ρίζες και τα «δάνειά» του είναι ευκόλως αναγνωρίσιμα, χωρίς αυτό να στερεί από πάνω του τις δάφνες ενός σπουδαίου ταλέντου που σιγοβράζει προς μια μελλοντική εκτόνωση σίγουρα εντυπωσιακή. Προσωρινά, ο Γκριν ασκείται σε πράξεις ύφους. Και τούτη εδώ, με τις ευλογίες του Τέρενς Μάλικ στην παραγωγή, καταπλήσσει. Σ’ αυτόν, άλλωστε, οφείλει τα μέγιστα στιλιστικά το «Undertow», τοποθετημένο σε ένα σύμπαν συγγενικό μ’ εκείνο του «Badlands» (1973), τόσο λατρεμένο στην όψη που σε κάνει να πιστεύεις ότι ο Γκριν φτύνει κατάμουτρα όλο το σινεμά των τριών τελευταίων δεκαετιών, με την πεποίθηση ότι έχει γυρίσει όντως στο παρελθόν για να κάνει τούτη την ταινία! Όλα αυτά συντελούν στο να μην καθορίζεται ακριβώς η χρονική περίοδος δράσης του φιλμ, που ύστερα από τη σκηνή του άγριου φονικού παίρνει από το χεράκι τη «Νύχτα του Κυνηγού» (1955) του Τσαρλς Λότον και κατεβαίνουν μαζί το ποτάμι προς ένα ταξίδι ενηλικίωσης και τέλους της όποιας αθωότητας, μέχρι την εκβολή σ’ έναν τόπο κοινοβιακό και παραιτημένο από ηθικές αξίες, όπου θα λάβει χώρα η τελευταία πράξη της τραγωδίας. Αλλά οι αμαρτίες δεν πρόκειται να ξεπλυθούν. Κατά το... αίμα νερό δεν γίνεται;

Οι προτεραιότητες του Γκριν δεν είναι να κάνει ένα σινεμά αφήγησης απόλυτα συμβατό με τα γούστα του mainstream κοινού. Όχι ότι υπάρχει κάτι ακατανόητο ή δύσκολο κατά τη διάρκεια θέασης του «Undertow». Απλά, η φόρμα του ρέπει ακόμη προς το ακατέργαστο και ο έλεγχος της πλοκής ή του σεναρίου ολόκληρου δεν είναι το φόρτε του. Πρέπει, όμως, να αναγνωρίσει κανείς τις αρετές αυτού του πιτσιρικά που πιάνει την κάμερα με μια υπερβατική δύναμη, σα να σου λέει πως ο στόχος δεν είναι το να πειραματιστείς σε ένα στιλιστικό ύφος αλλά να διδάξεις από την αρχή το σινεμά μέσα από μια έκρυθμα δημιουργική οπτική αναθεώρηση του παρελθόντος. Και με έναν περίεργο τρόπο, εγωκεντρικά αλλά και αφελώς, ο Γκριν το καταφέρνει! Χωρίς να ξεχνά ποτέ πως οι κανόνες παραβιάζονται ευκολότερα όταν έχεις με το μέρος σου τις αισθήσεις και ένα πρωτόγονα αληθινό συναίσθημα.

Μιλάμε για μια από τις πιο ουσιαστικές στιγμές του αμερικανικού σινεμά για το 2004; Πιθανότατα. Αλλά η αλήθεια δεν βρίσκεται στα λόγια μου, ούτε καν στις εικόνες άγριας ομορφιάς του Γκριν. Η αλήθεια βρίσκεται εκεί μέσα! Άσε το βλέμμα σου να καταγράψει την πρώτη ύλη και πέρασε τα δεδομένα μέσα σου. Αν το αποτέλεσμα σε τρομάξει, ήσουν στο σωστό δρόμο. Απλά, τώρα βρίσκεσαι σ’ εκείνο το τέλμα που σου λέει πως το ποτάμι δεν έχει γυρισμό. Και ακολουθούν αναταράξεις... Ή προχωράς ή τ’ αφήνεις. Νοητά ή κυριολεκτικά.

Undertow [2004] / για την Athens Voice